1. مشكل تر باشد

انجام كارها و عبادات آسان، از همه كس بر می آید، ولی عباداتی كه دشوارتر است و همّت و اراده و رنج بیشتری لازم دارد، با ارزش تر و به كمال نزدیك تر است.

قرآن، از كسانی كه در دوران سختی، پیامبر خدا را یاری و پیروی كردند ستایش می كند.[1] امام مجتبی - علیه السّلام - با آنكه مركب سواری داشت، ولی پیاده به سفر حج می رفت تا پاداش بیشتری داشته باشد. قرآن، از نماز شب خوانانی تمجید می كند كه خود را از بستر نرم و گرم جدا كرده به نیایش و نماز می پردازند.[2]

علی ـ علیه السّلام ـ فرموده است: «اَفْضَلُ الاعمالِ ما اَكْرَهْتَ نَفْسَكَ عَلَیْهِ»[3]

برترین كارها آن است كه خود را بر انجام آن وادار كنی.

قرآن، پاداش و مقام مجاهدان بزرگ و سخت كوش را برتر دانسته و می فرماید: «فَضَّلَ اللَّهُ الُْمجاهِدِینَ عَلَى الْقاعِدِینَ أَجْراً عَظِیماً»[4]

2. مهم تر باشد

در انجام كارها، رعایت «اهم و مهّم»، نشان عقل و عاقبت اندیشی و مصلحت شناسی است و اسلام، در كارها به آنچه كه لازم تر و مفیدتر و مهم تر است تشویق می كند، چه در آموختن، چه در عبادت، چه در انفاق.

پیامبر اسلام فرموده است: «لا صَدَقَهَ وَ ذُورَحِمٍ مُحتاج»[5]

با وجود بستگان نیازمند، انفاق و كمك به دیگران بی ارزش است.

و علی ـ علیه السّلام ـ می فرماید: «لا قُربَه بِالنَوافِلِ اِذا اَضرَّتْ بِالْفَرائِضِ»[6]

هر گاه نمازهای مستحب، به نمازهای واجب ضرر برساند، آنگونه عبادت، موجب قرب به خدا نخواهد بود.

3. اثرش پایدارتر باشد

بركت، آثار فراوان و فواید ماندگار یك عمل و انسان است. كاری و عبادتی صفت كمال دارد كه آثار آن زودگذر و ناپایدار نباشد.

علی ـ علیه السّلام ـ می فرماید: «رُتَّ یَسیرٍ اَنْمی ‍ مِنْ كَثیرٍ»[7]

چه بسا كارهای كم و ناچیز، كه از كارهای بسیار، رشد و نموّ بیشتری دارد. برخی از تألیفات و اقدامات شایسته و مراكز خدماتی به اندازه ای خیر و بركت و آثار وجودی دارد كه بسیاری از آثار و نوشته ها و اعمال، فاقد آن است.

پس بركت نیز یكی از شرایط كمال عبادات است.

4. در خطّ پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ باشد

كمال عبادات و اعمال، آن است كه در مسیر و خط سنّت و سیره پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و اولیاء دین باشد، نه بر اساس تشریفات یا سنّت های موروثی از نیاكان یا محیط و خواسته مردم. عبادت، هر چه به روش معصومین ـ علیهم السّلام ـ نزدیك تر باشد ارزشمندتر است.

5. سبقت داشته باشد

در عبادات و كارهای نیك، سابقه ارزش دارد و پیشتازی به این گونه امور، ملاك كمال است. قرآن، به طور مكرّر، فرمانِ «سارعوا» و «سابقوا» دارد. در جایی می فرماید: «لا یَسْتَوِی مِنْكُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَلَ أُولئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَهً مِنَ الَّذِینَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلُوا وَ كُلاًّ وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنى.»[8]

 

مسلمانانی كه پیش از فتح مكه، انفاق و جهاد كردند، پاداش بیشتری دارند از آنان كه پس از فتح مكه انفاق و مبارزه كردند. گر چه خداوند به هر دو گروه، وعده ‌پاداش داده است.

پس سبقت در كارهای شایسته(انفاق و جهاد) از ملاك های كمال است.

در حدیثی می خوانیم، علی ـ علیه السّلام ـ فرمود:

«لا یتمّ المعروفُ الّا بثلاثِ خصالٍ: تَعْجیله وَ تَصْغیِرهُ وَ سترهُ»[9] كار خیر، زمانی ارزش بیشتر دارد كه هم زودتر انجام گیرد، هم انجام دهنده آن را كوچك پندارد (و به آن مغرور نشود) و هم پنهانی و دور از تظاهر انجام گیرد.

از این رو، بهترین نماز، نماز اوّل وقت است و هر چه از اوّل وقت دورتر شود، فضیلتش كمتر می شود. در اذان كه شعار رسمی ماست، می گوییم: «حَیَّ عَلَی الصَّلاهِ، حَیَّ الْفَلاحِ، حَیَّ عَلی خَیْر الْعَمَلِ». به سوی نماز و رستگاری و بهترین كارها بشتاب ...!

6. در شرایط دشوار انجام شود

كار نیك و عبادتی كه در شرایط سلطه ستم و طاغوت ها انجام گیرد، چون فداكاری بیشتری می خواهد و تأثیر فراوان تر دارد، ارزشمندتر است. آنجا كه فشارهای محیط بیرون و غرائز درون، دست به دست می دهد تا مانع عبادت و عبودیت شود، غلبه بر این فشارها و پرستش خدا، ارزش و كمال است.

قرآن در ستایش از مۆمنان راستین می گوید: «وَ لا یَخافُونَ لَوْمَهَ لائِمٍ»[10]

در راه خدا از ملامت هیچ ملامتگری هراس ندارند.

در جای دیگر می فرماید: «الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللَّهِ وَ یَخْشَوْنَهُ وَ لا یَخْشَوْنَ أَحَداً إِلاَّ اللَّهَ»[11] آنان، پیام های الهی را می رسانند و از او می ترسند و از احدی جز خداوند نمی ترسند.

آری ... آنان كه در محیط فاسد و سلطه ظالم، خود و دین خود را حفظ می كنند(مانند همسر فرعون) از مقام بالاتری برخوردارند.

7. نشاط و دوام داشته باشد

بی نشاطی در عبادت، نشانه ای از نفاق است. قرآن منافقان را چنین توصیف می كند كه وقتی به نماز می ایستند، نشاط ندارند.[12] در مقابل، نشاط بندگی، ارزش است و نیز تداوم عبادت، كمال آفرین است. در احادیث، اعمال اندكی كه پیوسته و مستمر باشد، بهتر از عبادت زیاد ولی همراه با تنبلی و ملامت و رها كردن به شمار آمده است. قرآن وعده پاداش ها و بهره مندی های زیاد در علم و فكر و ... به كسانی داده كه در طریقت اسلام، پایدار باشند: « وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِیقَهِ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً».[13]

8. عبادت خود را بزرگ نشمارد

انسان های مغرور، عبادت خود را بزرگ و مهم می بینند و از این راه، دچار تباهی اعمال می شوند. شرط كمال عبادت آن است كه عابد، عباداتش را زیاد نبیند و مغرور نشود.

اما سجّاد در دعای «مكارم الاخلاق» از خداوند چنین می طلبد:

«اللّهّمَّ عَبَّدْنی لَكَ و لاتُفْسِدْ عبادَتی بالعُجْبِ»؛ خدایا به من توفیق عبادت بده و عبادتم را با «عجب» تباه مساز.

احادیث بسیاری به این مضمون است كه انسان عبادات و كارهای نیك خود را بزرگ نشمارد.

خداوند در قرآن، از عبادت و تسبیح بسیار فرشتگان و ذكر دائمی آنان یاد می كند.[14] شاید به این جهت كه بندگان روی زمین، مغرور چند ركعت نماز و عبادت خود نشوند.

9. با بصیرت باشد

آگاهی عمیق و بصیرت و اندیشه در دین، رمز ارزشمندی كارها و عبادات است و بدون آن عمل، فاقد ارزش لازم است.

پی نوشت ها:

[1] . سوره توبه، آیه 117.

[2] . سوره سجده، آیه 15.

[3] . قصارالجمل، ج 2، ص 74.

[4] . سوره نساء، آیه 95.

[5] . نهج الفصاحه، 522.

[6] . الحیاه، ج 1، ص 318.

[7] . نهج البلاغه، وصیت 31.

[8] . سوره حدید، آیه 10.

[9] . قصارالجمل، ج 2، ص 30.

[10] . سوره مائده، آیه 54.

[11] . سوره احزاب، آیه 39.

[12] . سوره نساء، آیه 142.

[13] . سوره جن، آیه 16.

[14] . سوره انبیاء، آیه 20.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: